نمونه‌ای از معماری خانه‌های «دارفلکی» در رشت

بوستان ملت در شهر رشت تا دهه 1370 باغی متروک بود که در اثر درختان تنومند و بلند و رویش بیش از حد گیاهان تاریک شده بود. از این رو در بین مردم به «سیاباق» معروف است. روزگاری این باغ پاتوق افراد معتاد و معتاد بود. اما پس از بهسازی و مرمت باغ توسط شهرداری رشت، سیاه باغ به باغی برای ملت تبدیل شده است. تملک و بهسازی این باغ توسط شهرداری رشت در اواخر سال 1359 صورت گرفت و بهسازی این باغ طی چند مرحله ادامه یافت و عناصری برای زیباسازی این باغ اضافه شد.

یکی از اولین عناصر خانه معروف به «کلبه میراث روستا» اولین نمونه از برچیدن و بازسازی خانه ای با معماری بومی گیلان بود که بعدها در اجرای میراث روستا مورد استفاده قرار گرفت. موزه گیلان واقع در جنگل های سراوان. حالا اگر به بستان ملت بروید، در ورودی اول و وسط خیابان منتهی به شهید انصاری، کلبه کاهگلی دو طبقه (سقف پوشیده از ساقه برنج) نظر را جلب می کند. کلبه ای که خاطره خانه های روستاهای قدیمی گیلان را بازگو می کند.

در گذشته خانه‌ها در دشت‌های گیلان را بلند می‌ساختند و با دسته‌هایی از ساقه‌های برنج پوشانده می‌شدند که به جای حلب در یک جهت بسته می‌شدند. با وجود بارندگی های شدید در منطقه جلگه، این پوشش برای جلوگیری از بارندگی کافی بود و سالی یک بار کاشی های سقف را بررسی می کردند و در صورت پوسیدگی آن ها را تعویض می کردند یا بازسازی می کردند. البته این مهارت سنتی پوشاندن خانه ها با ساقه برنج منسوخ شده است. اگرچه گالری های سقف و قطعات چوبی پوسیده کلبه روستای بستان ملت سال گذشته توسط اداره کل میراث فرهنگی گیلان تعویض شد.

اکنون در ابتدای بستان ملت خانه کاهگلی به نام «درفلکی» سبک معماری سنتی دشت گیلان را به تصویر می کشد. خانه با ستون های چوبی کنده کاری شده و سالن با نرده های چوبی متقاطع در طبقه اول و نرده های چوبی تزئین شده در طبقه دوم.

بر اساس شناسنامه ثبت شده اثر، این خانه نمونه ای برجسته از معماری بومی شرق گیلان (مناطق جلگه ای) است که مطابق با احیا و بازسازی خانه های معروف به درفلکی در سال 1378 از محله ای به نام کنف گوراب در حوالی روستای رودبنه شهرستان لاهیجان از محل اعتبارات 25 استان با طراحی و نظارت مهندس میرعطاالله سعیدنیا خریداری و برچیده شد و پس از واگذاری مجدداً با شرایط اولیه رنگ آمیزی شد.

این بنا بیش از 130 سال قدمت دارد. این نوع خانه ها معمولا دارای دو ایشکبو (طبقه) و هر ایشکبو دارای یک تاسه چشم (اتاق) است. تعداد پایه های این نوع خانه ها معمولاً 6 پایه (دو چشمه) و 10 پایه (شش چشمه) می باشد. برای فرار از رطوبت زمین و ایجاد جریان هوا، این خانه ها بر روی پایه ها و کرسی های بلند از سطح زمین ساخته می شوند. به همین دلیل این خانه در ارتفاع حدود دو متری از سطح زمین ساخته شده است. شالوده بنا بر روی لایه ضخیمی از خشت به نام «چین» قرار گرفته است. کف طبقه اول را با دو ردیف تیرهای ضخیم بنام های بانه دار و سرنال اندود کرده و سپس تیرنال و سرنال را روی آن قرار داده و ستون ها را روی سرنال تکیه می دهند. تنه درختان در این خانه ها بدون برش و به صورت کاملا طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد و تا ارتفاع زیر دو متر بدون اتصال و تنها بر اساس وزن سازه پایدار است.

ایوان در اشکوب اول و تلار در اشکوب دوم از مهمترین عناصر این خانه ها هستند که به صورت لایه های نیمه محصور و نیمه باز هستند و گاه ساختمان را احاطه کرده اند. هسته مرکزی این خانه شامل اتاق نشیمن و اتاق خواب است. ارتفاع طبقه اول در این خانه سه متر و 30 سانتی متر و طبقه دوم دو متر و 50 سانتی متر است. سقف بنا به شکل هرم است که خرپاهای آن در بالای هرم با شیب 85 درصد به یکدیگر متصل شده اند. ارتفاع سقف حدود 6 و نیم متر است که پی آن به کمک کلاف های پارچه ای بر روی سقف طبقه دوم گذاشته شده است. وسط هرم با کلاف چوبی تقویت شده و سطح سقف با گالی پوشانده شده است.

در حال حاضر پرده ای با عنوان آتلیه عکاسی سنتی و نمایشگاه دائمی صنایع دستی هنرمندان گیلانی بر روی نرده های چوبی طبقه اول نصب شده است. وقتی از پله های این ساختمان بالا می روید، تنها 2 اتاق تو در تو را می بینید. در ساختمان‌های روستایی قدیمی، تلار (یا ایوان اطراف ساختمان) ویژگی مهمی بود که هرگز حذف نشد. چادر یکی از وسایلی بود که باید داشته باشیم تا بتوانیم در گرمای شدید تابستان از پرده هوا استفاده کنیم. تعداد اتاق های ساخته شده بسته به موقعیت خانواده از یک تا چند بود.

اگرچه پیش از این مدیرکل میراث فرهنگی گیلان از بهره برداری از این بنا به عنوان «موزه غذا» خبر داده بود، اما 10 سال است که این بنا در اختیار یکی از فعالان گردشگری قرار گرفته است. معصومه گلپور کارشناس ارشد گردشگری است و از سال 1390 با مجوز اداره کل میراث فرهنگی گیلان صاحب کلبه روستایی شده است. از دو اتاق کلبه روستا، یکی عکاسخانه با انواع لباس های محلی در اندازه های مختلف برای گردشگرانی که می خواهند با پوشیدن لباس های قدیمی گیلان از سفر خود عکس بگیرند. اتاقی دیگر فروش انواع صنایع دستی گیلان; انواع لباس بافتنی و محصولات بافته شده با ساقه گیاه لیمو. انواع صنایع دستی با گلدوزی، قالیچه، چادرشب و…

گلپور درباره کسب و کار خود می گوید: این مکان متعلق به اداره میراث است و یکی از الزامات این اداره این است که صنایع دستی گیلان در این مکان به فروش برسد. عکاسی هم هست که با لباس محلی گیلان از هواداران عکس می گیرد. عکس هایی که خاطرات مسافرانی است که به گیلان و رشت سفر کرده اند و دوست دارند با لباس های محلی در تالار خانه ای بایستند که سقف بلند و کاهگلی آن یادآور خانه های مردمی است که بیش از 100 سال پیش در چنین خانه هایی زندگی می کردند.

گلپور می گوید: قبل از شیوع ویروس کرونا، استقبال از این کلبه خوب بود. پس از شیوع ویروس کرونا، به دلیل مشکلات بهداشتی، این مرکز گردشگری برای مدتی تعطیل شد و با شروع مجدد فعالیت، این ویلا نیز به روی گردشگران باز شد، اما استقبال مانند گذشته نیست. البته با توجه به شرایط اقتصادی از یک طرف و کاهش سفر، کمتر از عکاسی استقبال می کنیم و بیشتر صنایع دستی می فروشیم. اوایل خرید گلدوزی اقبال بیشتری داشت اما با توجه به افزایش قیمت گلدوزی به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه، فروش این صنایع دستی کاهش یافته است. در حال حاضر، نقطه اصلی فروش صنایع دستی حصیری است.

انتهای پیام